Kapımızdaki Tehlike; ŞAP HASTALIĞI
ŞAP (Dabak) HASTALIĞI
2015 yılının ikinci yarısında tekrar hortlayan ve bölgemiz içinde tehlike oluşturan, çeşitli şehirlerimizde karantinaya sebep olan şap hastalığına(halkımız arasında “dabak” olarakda adlandırılan) kısaca bir göz atalım ve nasıl korunacağımıza bakalım istedik.
Şap hastalığı ülkeler arası canlı hayvan ve hayvansal ürün ticaretini olumsuz yönde etkileyen, büyük ekonomik kayıplara neden olan, çift tırnaklı hayvanların akut ve çok bulaşıcı VİRAL bir hastalığıdır.
BULAŞMA
Türkiye’de şap hastalığı mihraklarında yapılan incelemelerde, hastalığın en yaygın bulaşma yolunun direk bulaşma olduğu bildirilmiştir. Bu bulaşma şeklinde genellikle hayvan hareketleri ve hayvan pazarlarının önemli rolü olduğu düşünülmektedir.
Şap hastalığı mihraklarının yaklaşık %95′ inde bulaşma direk temasla olur. Birbirlerine çok yakın mesafede bulunan hayvanlar arasında oluşan aerosol bulaşma direk temasın en önemli yoludur. Şap virusu hayvanların soludukları havada enfeksiyondan beş gün sonrasına kadar bulunabilmektedir. Solunan havada domuzların, sığır ve koyunlara oranla daha fazla virus çıkardıkları tespit edilmiştir. Sığırlar geniş solunum hacimleri ile hava yolu ile enfeksiyona en duyarlı olan hayvanlardır.
Şap hastalığının en önemli epidemiyolojik özelliklerinden birisi de virusun hava yolu ile çok uzak mesafelere taşınması nedeniyle hastalığın yayılmasıdır. İnsan ve hastalığın konakçısı olmayan hayvanlar (kuşlar, fareler, vs.), kontamine materyaller (yem, ot, su, vs.), nakil araçları, et, et ürünleri, süt, süt ürünleri, suni tohumlama ve embriyo transferi enfeksiyon kaynağı olabilir.
Çeşitli şartlarda şap virusunun yaşam süresi şu şekildedir;
Yapağı: 14 gün
Sığır derisi ve kılları: 4-6 hafta
Sinekler: 10 hafta
Virus bulaşmış ayakkabılar: 11-14 hafta
Saman/ot vs.: 15 hafta
Kuru hayvan gübresi: 14 gün
Sıvı hayvan dışkısı (Kışın): 6 ay
Toprak yüzeyi (Sonbahar): 28 gün
Toprak yüzeyi (Yaz): 3 gün
İdrar: 39 gün
SEBEP OLDUĞU EKONOMİK KAYIPLAR
Hayvanların gelişmesinde gerileme, gebe hayvanlarda yavru atma, buzağı, kuzu ve oğlaklarda ölümlerden ileri gelir. İlave olarak hayvan ve et, süt tozu, sakatat veya sperma, embryo gibi hayvansal ürünlerin ticaretinin engellenmesi nedeniyle kayıplarda meydana gelir.
KLİNİK TABLO
Tipik vakalarda sığırlar 3-6 gün inkubasyon devresi gösterirler, fakat bu süre 1-11 gün arasında değişebilir. Hastalık yüksek ateş, depresyon, solunum güçlüğü, ağız ve ayakta veziküllerin görülmesiyle karakterizedir. Sağımdaki hayvanlarda belirgin olarak süt veriminde düşme görülür. Dil üzerinde, damakta ve dudaklarda içi saman rengi sıvı ile dolu veziküller görülür.Hayvanlarda salya akması görülür. Vesiküller birkaç saat sonra açılır ve açık kırmızı renkli ülserler meydana gelir. Genellikle ayaktaki rupturlar enfekte olur.
Sığırlarda Klinik Belirtiler:
Yüksek ateş
Titreme
Donuk ve cansız bakışlar
Salyalı ve şapırtılı ağız
Ağız, dil ve dudaklarda yaralar
Diş etlerinde hassasiyet ve içi dolu kabarcıklar
Hassas ve ızdıraplı ayaklar
Ağır vakalarda tırnak düşmesi
Süt veriminde azalma
Buzağılarda ölüm
Koyunlarda Klinik Belirtiler:
Sığırlarda görülen belirtilere ilave olarak;
Durgunluk
Halsizlik
Aniden oluşan topallık
Sürüden ayrı yatma isteği
Kuzularda ölüm görülür.
Morbitide oranı %100’e kadar varabilir, fakat mortalite oranı buzağılar hariç düşüktür. Genç hayvanlar yaşlılardan daha hassastır.
Post-mortem muayenede akut viral miyokarditis görülür.
TEDAVİ
Şap hastalığının tam olarak tedavisi yoktur. Ancak hastalığın seyrini hafifletmeye yönelik yardımcı tedaviler uygulanabilir. Bunun için bir veteriner hekime danışılmalıdır.
ŞAP HASTALIĞININ İNSAN SAĞLIĞINA ETKİSİ
İnsan sağlığı açısından riski yoktur.
HASTALIĞA KARŞI ALINACAK ÖNLEMLER
Şap hastalığının mücadelesinde alınacak önlemler iki yönden ele alınabilir.
- a) Hastalık çıkmadan önce alınacak genel tedbirler:
Duyarlı hayvanlara şap aşısının periyodik olarak uygulanması,
Yeni alınan hayvanlara şap aşısı yapılıp yapılmadığına dikkat edilmesi,
Yeni alınan hayvanlara diğer hayvanlardan ayrı bir yerde karantina uygulanması (20 gün),
Pazarda satılacak veya başka bir yere nakil edilecek hayvanlara en az 15-20 gün önceden şap aşısının yapılması,
Ahır girişlerinde gerekli olan paspas veya giriş havuzlarında devamlı olarak sodyum karbonat, bakır sülfat, sitrik asit vb. dezenfektan maddelerin bulundurulması,
Ahırlara hayvan bakıcılarından başkalarının sokulmaması,
Hayvan bakıcılarının özel elbise ve ayakkabı ile ahıra girmelerinin sağlanması, bakıcıların diğer ahırlardan uzak tutulması.
Sağımdan önce ellerin ve sağımda kullanılacak malzemelerin temizliğine dikkat edilmesi,
Şüpheli vakalarda veteriner hekim’den bilgi alınması.
- b) Hastalık çıktıktan sonra alınacak önlemler:
Hastalıktan şüpheli hayvanların derhal ayrı bir yere alınması,
Ahırlara giriş çıkışların yasaklanması, İl/ilçe müdürlüklerine haber verilmesi,
Ahıra veya çiftliğe izinsiz kimsenin sokulmaması,
Araçların çiftliğe giriş/çıkışlarının mümkünse engellenmesi, mümkün olmaması durumunda hareketlerde hijyen kurallarına harfiyen uyulması,
Yem, saman, altlık gibi malzemelerin giriş çıkışına izin verilmemesi,
Hasta hayvandan bulaşan yataklık ve otların yakılması,
Hasta hayvanlara ait sütlerin süt satıcılarına verilmemesi,
Satıcıların çiftliğe sokulmaması,
Hastalık sönüşüne kadar hayvan alım ve satımının yapılmaması,
Ahırlar birden fazla ise, her biri için ayrı bakıcıların bulundurulması, şayet mümkün değil ise bakıcılarının çizme ve elbiselerinin her ahırda değiştirilmesi,
Çevre ahır ve çiftliklerin ziyaret edilmemesi, yabancıların hayvanlarını görmeleri için çağırılmaması,
Hasta ve hastalıktan şüpheli hayvanlarla temas edenlerin, bu hayvanlara ait eşya, malzeme ve naklinde kullanılan vasıtaların dezenfeksiyonunun sağlanması,
3285 sayılı HSZ Kanun ve Yönetmeliğine göre hareket edilmesi
Enfekte hayvanların itlaf edilmesi/kesimi/imhası, (hastalık insidensinin düşük olduğu ülkelerde),
ANTİSEPTİK UYGULAMASI VE DEZENFEKSİYON
Şap hastalığına yakalanan hayvanlarda virus etkinliğini azaltarak tedaviye yardımcı olmak için antiseptikler, barınaklar, nakil vasıtası, yem, kıyafet, malzeme gibi yeni bulaşmalara sebep olabilecak şüpheli herşeyi dezenfekte etmek için yapılacak uygulamalarda aşağıdaki şekilde hareket edilir.
| Ağız ve meme yaralarında kullanılacak antiseptik solüsyonlar; | % | |
| Sodyum karbonat ( Çamaşır sodası ) | 2-3 | |
| Sodyum bikarbonat ( Yemek sodası ) | 10-15 | |
| Potasyum Permanganat | 0,5 | |
| Potasyum klorat | 0,5 | |
| Sirkeli su | 10 | |
| Ayak yaralarında kullanılacak antiseptik solüsyonlar; | ||
| Sodyum hidroksit | 1-2 | |
| Sodyum karbonat ( Çamaşır sodası ) | 3-5 | |
| Sodyum hipoklorit | 1-2 | |
| Potasyum hipoklorit sol. | 1-2 | |
| Potasyum hidroksit | 1-2 | |
| Barınak, Hayvan Nakil Araçları ve alet-malzemelerin Dezenfeksiyonu;
Kaba temizlik yapıldıktan sonra şu solüsyonlar uygulanır |
||
| Organik asitler | 0,25 | |
| Formol ( 1 Lt. Suya 20 cc ) | 1 | |
| Kreolin | 3-5 | |
Giyim Eşyasının Dezenfeksiyonu: Kaba temizlik yapıldıktan sonra, ya eşyalar büyükçe bir kap içinde hazırlanan % 4-5’lik çamaşır sodalı suya atılarak 1 saat bekletilir. Yada etüv bulunan yerde bulaşık eşyalar etüve konur veya kaynar su buharına tutulur.
Yemlerin Dezenfeksiyonu: Miktarı az olduğu takdirde yakılır. Ekonomik sebeplerle bu işlem yapılmadığı takdirde sadece virusla bulaşık olması kuvvetle muhtemel olan kısımları yakılarak imha edildikten sonra, kalan kısım kapalı ve mahfuz yerler içinde bir gün formol buharına maruz bırakılır ve iyice havalandırıldıktan sonra kullanılır. Mümkünse hastalığa duyarlı olmayan türlere yedirilir.
İçme Suyunun Dezenfeksiyonu: Şaplı hayvanlar tarafından bulaştırılmış çeşme, yalak, havuz gibi sulama yerlerindeki sular, uygun dezenfektanlardan biri ile ilaçlandıktan sonra boşaltılır ve yeniden dezenfekte edilerek sağlamların faydalanmasına açılır. Bulaşık sular hayvanlara içirilmez. Herhangi bir sebeple bu gibi suları içirme zorunluluğu olduğunda, eczanelerde ruhsatlı müstahzar olarak satılan antiseptiklerden biri, tarifesindeki ölçülerde suya katılır.
SERYEM, olarak tüm yetiştiricilerimize, hastalıklardan uzak, sağlık içerisinde, bereketli bir hayvancılık dileriz.
29.12.2015